เทคโนโลยีกับสิ่งแวดล้อมที่น่าสนใจในปัจจุบัน กับ ดร.ฉัตรตรี ภูรัต

เทคโนโลยีเกี่ยวกับพลังงานหมุนเวียนมีอะไรบ้าง และจะช่วยโลกของเราได้อย่างไร?

ภาพ: พลังงานหมุนเวียน

พลังงานหมุนเวียนซึ่งถือเป็น Clean Energy (พลังงานสะอาด) ที่ได้จากสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ที่ไม่ได้มาจากฟอสซิล เช่น แสงอาทิตย์ ลม ความร้อน และน้ำ เป็นพลังงานสะอาดที่นำมาใช้หมุนเวียนได้ สามารถนำมาใช้ได้ กับทุกกระบวนการผลิต 

ตัวอย่างเช่น การนำชิ้นส่วนเหลือทิ้งในการผลิตพลาสติกไปเผาเป็นพลังงานความร้อน แล้วนำพลังงานความร้อนแปลงไปเป็นกระแสไฟฟ้า ช่วยลดการใช้พลังงานเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้า ก็เป็นการใช้พลังงานหมุนเวียนประเภทหนึ่ง เป็นการปรับใช้พลังงานหมุนเวียนร่วมกับพลังงานหลักในกระบวนการผลิต ซึ่งมีส่วนช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของกระบวนการผลิตแบบเดิม ซึ่งจะช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และช่วยลดภาวะโลกร้อนได้อีกทางหนึ่ง

ถือว่าเป็นนวัตกรรม Upcycle เป็นการนำของเสียมาใช้เพื่อให้เกิดประโยชน์ในทางหนึ่ง คือการเปลี่ยนจากของเสียเป็นพลังงานโดยผ่านกระบวนการที่เรียกว่า ไพโรไลซิส (Pyrolysis) ซึ่งนอกจากพลาสติกแล้วก็จะมีวัสดุประเภทยาง ที่สามารถนำมาเผาแล้วให้พลังงานสูง ซึ่งจะได้ออกมาเป็นถ่านและน้ำมัน และนำมาใช้ประโยชน์ต่อไปได้อีกเช่นกัน ถือเป็นการเปลี่ยนของเสียเป็นของที่มีประโยชน์

โควิด-19 ส่งผลอย่างไร? ต่อการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อม

ภาพ: ปริมาณขยะที่เพิ่มมากขึ้น

ในสถานการณ์โควิดที่ผ่านมา โดยเฉพาะในช่วงล็อกดาวน์ บางธุรกิจก็หยุดกิจกรรมการผลิตไปเลย ซึ่งส่งผลดี คือ ลดการปล่อยของเสียสู่สิ่งแวดล้อม เช่น คุณภาพอากาศที่ดีขึ้นเพราะคน Work from Home กันมากขึ้น ลดการใช้รถใช้ถนน 

แต่ในอีกมุมหนึ่งรูปแบบการใช้ชีวิตที่เปลี่ยนไป การใช้บริการเดลิเวอรีมากขึ้น การสั่งอาหารกลับบ้านก็ทำให้เกิดขยะเพิ่มขึ้น ดังนั้นการใช้งานเทคโนโลยีจึงต้องพิจารณาในเรื่องของการจัดการของเสียที่เกิดขึ้นมากกว่าการจัดการคุณภาพอากาศหรือคุณภาพน้ำ

นอกจากนี้ เพราะคนอยู่บ้านทำงานที่บ้านกันมากขึ้น ทรัพยากรที่ถูกใช้มากขึ้นก็จะเป็นการใช้ไฟและน้ำภายในบ้าน ตรงจุดนี้ก็จะต้องมีมาตรการหรือแนวทางที่เหมาะสมกับการใช้ชีวิตที่เน้นอยู่บ้านมากขึ้น ก็จะเป็นอีกเรื่องที่ต้องคำนึงถึงต่อไป

แนวโน้มเทคโนโลยีเพื่อสิ่งแวดล้อมในอนาคตมีอะไรบ้าง?

ภาพ: โรงงานปล่อยของเสียในอากาศ

เนื่องจากในปัจจุบันเรื่องของ Climate Change ที่เกิดจากการปล่อยก๊าซเรือนกระจกหรือคาร์บอนที่มีผลทำให้โลกร้อน จึงมีเทคโนโลยีที่น่าสนใจ คือ

Carbon Capture ที่ใช้สำหรับดักจับคาร์บอน โดยอาศัยกระบวนการแยกก๊าซ จากนั้นอัดลงไปเก็บไว้ในชั้นดินลึก ๆ เพื่อกักเก็บ

นอกจากนี้การมีส่วนร่วมของผู้ผลิตในการแสดงความรับผิดชอบ หรือที่เรียกว่า Extend Producer Responsibility หรือ EPR คือขยายความรับผิดชอบให้ผู้ผลิตเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องกับทุกขั้นตอน ซึ่งจะมองเป้าหมายได้ 2 ด้าน

1. ด้านต้นทาง คือ ผู้ผลิตเปลี่ยนแปลงรูปแบบการผลิตผลิตภัณฑ์โดยใช้หลักการ Eco Design 
2. ด้านปลายทาง คือ ผู้ผลิตกำหนดนโยบายและแนวทางการกำจัดของเสียที่ชัดเจนอย่างจริงจัง

ปัจจุบันมีนโยบายต่างประเทศที่ทางประเทศไทยได้ทำข้อตกลงไว้ ซึ่งผู้ผลิตทุกรายที่ทำการซื้อขายกับต่างประเทศจะต้องปฏิบัติตามด้วย ถ้าหากทำได้ก็จะสร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้กับผลิตภัณฑ์ของตน และเป็นจุดเด่นที่จะช่วยดึงดูดให้ต่างประเทศสนใจมาลงทุนได้ ถือเป็นการได้เปรียบทางการค้าต่อไปนั่นเอง

สัญลักษณ์ Carbon Footprint คืออะไร? สำคัญอย่างไร? ช่วยส่งเสริมแบรนด์ได้อย่างไรบ้าง?

ภาพ: ฉลากคาร์บอนฟุตพริ้นท์ของผลิตภัณฑ์จระเข้

สัญลักษณ์ Carbon Footprint เป็นฉลากสิ่งแวดล้อมประเภทที่ 3 เป็นการประเมินการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในแต่ละขั้นตอนของวัฏจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ คือ พิจารณาตั้งแต่การได้มาซึ่งวัตถุดิบ กระบวนการผลิต การขนส่ง การใช้งาน การจัดการหลังการใช้งาน ซึ่งดูแต่ละกิจกรรมว่าปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์เป็นจำนวนเท่าไร และเปรียบเทียบกับปีฐานว่าก่อนหน้านี้มีค่าเท่าไร เมื่อผ่านไประยะเวลาหนึ่ง มีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์เท่าไร เพื่อเปรียบเทียบดูว่ากิจกรรมมีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์อย่างไร และนำมาปรับปรุงหรือพัฒนาให้มีการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ให้ลดลงได้อย่างไรบ้าง

ผลิตภัณฑ์ที่มีการติดฉลาก Carbon Footprint แสดงถึงความใส่ใจของผู้ผลิตในการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในแต่ละกระบวนการ โดยมีบุคคลที่ 3 หรือ Certify Body เป็นผู้ตรวจสอบและให้การรับรอง ซึ่งการลดการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ไม่เพียงรักษาสิ่งแวดล้อมเพื่อส่วนรวม แต่ยังช่วยให้ผู้ผลิตได้ปรับปรุงกระบวนการและลดค่าใช้จ่ายในการผลิตได้ด้วย 

ปัจจุบันประเทศไทยคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมมากขึ้นหรือไม่?

เรื่องการคำนึงถึงสิ่งแวดล้อม ประเทศไทยถือเป็นประเทศที่ให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อมมาโดยตลอด อย่างเช่นการรับรองฉลากสีเขียวก็เป็นสิ่งที่พัฒนากันมาเกือบ30 ปีแล้ว หมายความว่าประเทศไทยมีนโยบายที่คำนึงถึงสิ่งแวดล้อมมานาน แต่ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมนี้ก็เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย มีกิจกรรมที่ต้องให้ความสำคัญเป็นพิเศษแตกต่างไป 

ถ้าถามว่าเพิ่มขึ้นหรือไม่อาจจะไม่ได้เพิ่มขึ้น แต่ประเด็นในเรื่องของการพิจารณาหรือมาตรการที่มาจัดการก็จะเปลี่ยนแปลงไป เช่น การใช้ชีวิตในยุคโควิดที่ทำให้การดำเนินชีวิตเปลี่ยนไป จึงมีมาตรการการจัดการสิ่งแวดล้อมต่างไปจากสมัยก่อนด้วย

ผลิตภัณฑ์จระเข้ ได้รับการรับรองฉลากคาร์บอนฟุตพริ้นท์ ช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ภาพ: ฉลากคาร์บอนฟุตพริ้นท์ของผลิตภัณฑ์จระเข้

จระเข้ให้ความสำคัญกับการพัฒนาผลิตภัณฑ์ไปพร้อมกับการรักษาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน โดยผลิตภัณฑ์จระเข้ทั้งกาวซีเมนต์ กาวยาแนว งานกันซึม งานพื้น และตกแต่งผนัง ได้รับการรับรองฉลากคาร์บอนฟุตพริ้นท์ (Carbon Footprint) ตามมาตรฐาน CFP ซึ่งประเมินจากการใช้ทรัพยากรพลังงานในการผลิต และการปลดปล่อยของเสียรูปแบบต่าง ๆ ครอบคลุมทุกขั้นตอนการผลิต

นอกจากนี้ผลิตภัณฑ์จระเข้กาวซีเมนต์ และตกแต่งผนังจากจระเข้ ก็ยังได้รับฉลากลดคาร์บอนฟุตพริ้นท์ ตามมาตรฐาน CFR โดยประเมินจากรูปแบบการปล่อยก๊าซเรือนกระจกระหว่างขั้นตอนการผลิต ลดลง 2% ขึ้นไป เมื่อเทียบกับคาร์บอนฟุตพริ้นท์ของผลิตภัณฑ์ในปีปัจจุบันกับปีฐาน และนำมาเปรียบเทียบกับเกณฑ์การประเมิน จึงมั่นใจได้ว่าผลิตภัณฑ์จระเข้เป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมโดยรวมได้อย่างยั่งยืน

ภาพ: ดร.ฉัตรตรี ภูรัต

ดร.ฉัตรตรี ภูรัต

• ผู้จัดการโครงการอาวุโส รักษาการผู้อำนายการฝ่ายฉลากเขียวและฉลากสิ่งแวดล้อม และผู้แทนฝ่ายบริหารจัดการคุณภาพส่วนงานรับรองฉลากเขียว สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย
• ปริญญาเอก (วท.ด.) สาขาเคมี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• ผลงานวิจัย: 

“Climate friendly product criteria development”. Project Advancing and Measuring Sustainable Consumption and Production (SCP) for a Low Carbon Economy in Middle-Income and Newly Industrialized Countries (Advance SCP), GIZ;

“Market readiness analysis to support GPP criterial development ” , Project Asia Pacific Green Public Procurement Partnership Plus Project funded by the Korea Environmental Industry & Technology Institute (KEITI).